Στα μέσα του 20ού αιώνα υπήρξε μία σημαντική αλλαγή γύρω από τους κανόνες ηθικής που πρέπει να ορίζουν τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Ενώ μέχρι τότε ήταν αποδεκτό να επιβιώνει κανείς στη φύση με ότι μπορεί να βρει και να εκμεταλλευτεί προς όφελος του, άρχισε να επικρατεί σταδιακά η άποψη ότι το σημαντικότερο είναι να ελαχιστοποιούμε τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από μία επίσκεψή μας στη φύση.

Το Leave No Trace ξεκίνησε στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 στην Αμερική. Ήταν αρχικά μία κίνηση από φυσιολάτρες και ορειβάτες, που έθεσαν στόχο την προστασία της άγριας ζωής από τη μαζική εκμετάλλευση.

Έτσι, άρχισε σταδιακά να διαμορφώνεται ένα πλαίσιο νέων κανόνων ηθικής, που υιοθετήθηκε από διάφορους φορείς και οργανισμούς, όπως Δασαρχεία, Εθνικά Πάρκα κλπ.

Από το 1994 μάλιστα το πρόγραμμα ηθικής συμπεριφοράς προς τη φύση Leave No Trace «υπηρετείται» από το Leave No Trace Center for Outdoor Ethics. Πρόκειται για ένα μη κερδοσκοπικό οργανισμό, που αποσκοπεί να διδάξει στους ανθρώπους πως να απολαμβάνουν την ύπαιθρο με υπευθυνότητα. Αυτή η αποστολή επιτυγχάνεται μέσω της εκπαίδευσης, της έρευνας, του εθελοντισμού και των συνεργασιών.

Πάμε όμως να δούμε αναλυτικά τις 7 βασικές αρχές, που στην ουσία πρόκειται για τις βέλτιστες πρακτικές που πρέπει να ακολουθούμε στη φύση, ώστε να απολαμβάνουμε τα αμέτρητα οφέλη της στη σωματική και ψυχική μας υγεία ελαχιστοποιώντας όμως τις επιπτώσεις πάνω της.

1) Σχεδιασμός και προετοιμασία

Όταν δεν είμαστε καλά προετοιμασμένοι, είναι πολύ πιθανό να βρεθούμε αντιμέτωποι με απροσδόκητες καταστάσεις και προβλήματα. Και τελικά όμως να καταφύγουμε σε λύσεις οι οποίες επιφέρουν επιπτώσεις στο περιβάλλον και προκαλούν σημαντική υποβάθμισή του. Ενώ ακόμη, οι επιλογές μας μπορεί να θέτουν σε κίνδυνο τον ίδιο μας τον εαυτό μας ή και τους γύρω μας. Άρα:

• Μελετούμε την περιοχή που σκοπεύουμε να επισκεφθούμε και σεβόμαστε τους κανονισμούς που ισχύουν (πχ δε κολυμπάμε στον Ενιπέα ποταμό στον Όλυμπο που απαγορεύεται).

• Επιλέγουμε τον κατάλληλο εξοπλισμό και τρόφιμα που μετά την κατανάλωσή τους ελαχιστοποιούν τα σκουπίδια που δημιουργούν.

• Δε ξεχνάμε το κουτί πρώτων βοηθειών και άλλα εφόδια έκτακτης ανάγκης, ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι για οποιονδήποτε κίνδυνο μπορεί να προκύψει.

• Ενημερώνουμε κάποιον δικό μας άνθρωπο για το που πηγαίνουμε και για πόσο χρονικό διάστημα θα λείψουμε.

2) Μετακίνηση και κατασκήνωση

Ίσως ένα από τα σημαντικότερα θέματα που μας απασχολούν κατά τη διάρκεια της εξόρμησής μας είναι να βρούμε το καταλληλότερο μέρος για να στήσουμε το πικνίκ  ή τη σκηνή μας.

Η απόφαση για το που θα είναι τελικά αυτό το μέρος δεν πρέπει να είναι θέμα προσωπικής προτίμησης για την ικανοποίησή μας, αλλά συνειδητή επιλογή που δε θα διαταράξει τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής.

• Επιλέγουμε περιοχές με σταθερό έδαφος, όπου απουσιάζει η βλάστηση. Σταθερά εδάφη θεωρούνται τα καταγεγραμμένα και ήδη υπάρχοντα μονοπάτια, οι ήδη χρησιμοποιημένοι χώροι κατασκήνωσης, τα βράχια, εδάφη καλυμμένα με άμμο, χαλίκια, ακόμα και πάγο ή χιόνι, καθώς η επίδραση του κατασκηνωτή σε αυτές τις επιφάνειες είναι προσωρινή.

• Κατασκηνώνουμε μακριά από λίμνες, ποτάμια και ρέματα.

• Σε παρθένες περιοχές, επιλέγουμε να κατασκηνώσουμε διασκορπισμένα, έτσι ώστε να αποτρέψουμε τη δημιουργία χώρων κάμπινγκ και μονοπατιών. Γενικά, είναι προτιμότερο να αποφεύγουμε τη διαμονή μας σε τέτοια μέρη, όπου οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι ακόμα σε αρχικό στάδιο.

• Ακολουθούμε πιστά τα μονοπάτια και αποφεύγουμε τις παρακάμψεις. Με αυτόν τον τρόπο επιβαρύνουμε μικρότερο κομμάτι χλωρίδας και αποτρέπουμε να αναπτυχθούν πολλαπλές διαδρομές.

3) Σωστή διαχείριση των σκουπιδιών

Τι πιο θλιβερό και αποκρουστικό από το συναντούμε πεταμένα σκουπίδια στη φύση; Για να απολαμβάνουμε επομένως την ομορφιά και τη μαγεία της φύσης οφείλουμε να τη διατηρούμε καθαρή!

• Μαζεύουμε όλα τα απορρίμματα και τα υπολείμματα τροφίμων και τα τοποθετούμε σε κάδους απορριμμάτων. Δεν πετάμε ούτε τις φλούδες φρούτων, που είναι άγνωστα στο φυσικό περιβάλλον που κινούμαστε (πχ η μπανάνα είναι άγνωστη στα άγρια ζώα της Ελλάδας). Εάν δεν υπάρχουν κάδοι απορριμμάτων στη γύρω περιοχή ή είναι γεμάτοι, κουβαλάμε μαζί μας τα απορρίμματα μέχρι να βρεθούμε σε οργανωμένο περιβάλλον, όπου σίγουρα θα υπάρχουν κάδοι. Γενικά αφήνουμε πάντα ένα μέρος καθαρότερο από ότι το βρήκαμε!

• SOS! Μαζεύουμε χαρτιά υγείας, σερβιέτες, ταμπόν κλπ. Η αποσύνθεσή του χαρτιού αργεί πάρα πολύ.

• Για τα οργανικά απορρίμματα και ειδικά τα ανθρώπινα περιττώματα, δημιουργούμε λάκκους βάθους 15 με 20 εκατοστά και σε απόσταση μεγαλύτερη από 50 μέτρα από πηγές νερού, μονοπάτια και χώρους κατασκήνωσης και τα σκεπάζουμε με χώμα.

• Πλένουμε και πλενόμαστε πάντοτε σε απόσταση τουλάχιστον 50 μέτρων από λίμνες, ποτάμια ή ρυάκια. Το σαπούνι, ακόμη και όταν είναι βιοδιασπώμενο, μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα των υδάτων, ενώ σε καμία περίπτωση δε χρησιμοποιούμε χημικά σαπούνια και καθαριστικά.

• Σκεφτόμαστε πολύ πριν κολυμπήσουμε σε λίμνες, ποτάμια ή ρυάκια, ειδικά όπου το γλυκό νερό είναι λιγοστό! Αντηλιακά, εντομοαπωθητικά, κρέμες και λάδια σώματος είναι απαγορευμένα είδη, γιατί μπορούν να μολύνουν αυτές τις πηγές νερού και να επιφέρουν σημαντικότατες επιπτώσεις στο οικοσύστημα. Ενώ σε μέρη όπου δεν επιτρέπεται το κολύμπι (πχ Δρακόλιμνες), σεβόμαστε τους οικολογικούς κανόνες προστασίας και δε κολυμπάμε!

4) Αφήνουμε ότι βρίσκουμε όπως το βρήκαμε

Για να μπορούμε να απολαμβάνουμε τις ομορφιές της φύσης, εμείς, οι επόμενοι και οι μεθεπόμενοι, θα πρέπει να την προστατεύουμε με κάθε δυνατό τρόπο και αυτό αρχίζει από τη δική μας συμπεριφορά.

• Θαυμάζουμε τα φυτά, αλλά δεν τα κόβουμε! Το ίδιο ισχύει για τα πετρώματα, απολιθώματα και άλλα φυσικά αντικείμενα. Τα αφήνουμε εκεί που τα βρήκαμε! Άλλωστε, σε εθνικά πάρκα και σε προστατευόμενες περιοχές είναι παράνομο να αφαιρούμε φυσικά αντικείμενα και μάλιστα είναι μία πράξη που διώκεται ποινικά.

• Αποφεύγουμε ενέργειες όπως σκάψιμο, χτίσιμο κατασκευών ή κόψιμο δέντρων.

• Δε γράφουμε το όνομά μας και συνθήματα, δε κολλάμε αυτοκόλλητα σε δέντρα, υψομετρικά κολονάκια και βράχια.

• Διατηρούμε το παρελθόν. Παρατηρούμε, φωτογραφίζουμε, αλλά δεν αγγίζουμε πολιτιστικά ή ιστορικά μνημεία και αντικείμενα.

5) Ελαχιστοποιούμε τις επιπτώσεις από το άναμμα φωτιάς 

Ασχέτως εάν το κάνουμε για λόγους διαβίωσης ή διασκέδασης, το άναμμα φωτιάς στην ύπαιθρο είναι από τις πιο εντυπωσιακές στιγμές που σίγουρα μένουν χαραγμένες καλά μέσα μας! Ωστόσο, πρέπει να είμαστε καλά ενημερωμένοι σχετικά με τις φωτιές, για λόγους ασφάλειας αρχικά, λιγότερης ταλαιπωρίας ακόμη, αλλά βασικά προστασίας του περιβάλλοντος.

• Όπου επιτρέπεται το άναμμα της φωτιάς, χρησιμοποιούμε τις ήδη διαμορφωμένες εστίες που μπορεί να υπάρχουν. Ειδάλλως, δημιουργούμε τη δική μας εστία φωτιάς μακριά από εύφλεκτα υλικά και μόνο εάν είμαστε απόλυτα σίγουροι πως διαθέτουμε τις δεξιότητες για να δημιουργήσουμε μια ελεγχόμενη φωτιά.

• Εάν θέλουμε να ετοιμάσουμε το φαγητό μας, προτιμούμε να χρησιμοποιήσουμε γκαζάκι με κάποιο σκεύος μαγειρικής. Με τον τρόπο αυτό δε θα αφήσουμε κανένα απολύτως ίχνος.

• Κρατούμε τη φωτιά μικρή και ελεγχόμενη. Δεν πετάμε μέσα άλλα αντικείμενα όπως γυαλί, αλουμίνιο, πλαστικά, σκουπίδια ή αποφάγια.

• Σβήνουμε πλήρως τη φωτιά με νερό και δεν εγκαταλείπουμε το σημείο εάν δεν είμαστε απόλυτα σίγουροι ότι η φωτιά μας έσβησε.

• Ποτέ δεν αφήνουμε τη φωτιά χωρίς επίβλεψη! Οι πυρκαγιές μπορούν να προκαλέσουν μόνιμες επιπτώσεις στο περιβάλλον.

• Δε ξεχνούμε ότι απαγορεύεται, γενικά, το άναμμα φωτιάς στην ύπαιθρο, από την 1η Μαΐου μέχρι την 31η Οκτωβρίου, κάθε έτους.

6) Σεβασμός στην άγρια ζωή

Η άγρια ζωή αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του πλανήτη μας. Για το λόγο αυτό οφείλουμε να την προστατέψουμε και να ελαχιστοποιήσουμε τις επιπτώσεις των δράσεων μας στην άγρια ​​φύση και τα οικοσυστήματα.

• Παρατηρούμε την άγρια φύση από απόσταση, ώστε να μη φοβίσουμε τα ζώα και τα αναγκάσουμε να φύγουν. Δεν τα ακολουθούμε, δεν τα κυνηγούμε και δεν τα πλησιάζουμε.

• Δεν ταΐζουμε τα άγρια ζώα. Η σίτισή τους βλάπτει την υγεία τους, αλλάζει τις φυσικές συμπεριφορές τους, συνηθίζουν στην παρουσία του ανθρώπου και τα καθιστά ευάλωτα σε αρπακτικά ζώα και άλλους κινδύνους.

• Δεν πετούμε απορρίμματα, γιατί πιθανώς να φαγωθούν από άγρια ζώα.

• Δεν αγγίζουμε νεαρά ζωάκια. Η παρέμβασή μας μπορεί να οδηγήσει στην εγκατάλειψη του ζώου από τη μητέρα του.

• Αποφεύγουμε να ερχόμαστε σε επαφή με την άγρια ζωή κατά τη διάρκεια ευαίσθητων περιόδων, όπως ζευγαρώματα και φωλιάσεις.

• Θυμόμαστε ότι εμείς είμαστε οι επισκέπτες στο σπίτι τους!

7) Σεβασμός στους άλλους εκδρομείς

Συμπεριφερόμαστε όπως θα θέλαμε να μας συμπεριφερθούν!

• Σεβόμαστε τους άλλους επισκέπτες και φροντίζουμε να τους αφήσουμε ανεπηρέαστους από την παρουσία μας (πχ αποφεύγουμε τη μουσική παρά μόνο με ακουστικά). Η ιδιωτικότητα όλων είναι σημαντική.

• Είμαστε ευγενικοί και χαρίζουμε προτεραιότητα στα μονοπάτια σε όποιον το επιθυμεί. Προτεραιότητα έχει αυτός που ανεβαίνει στο βουνό ή αυτός που βρίσκεται στο πιο δύσβατο σημείο!

• Όταν θέλουμε να κάνουμε διάλειμμα από την πεζοπορία, μετακινούμαστε στην άκρη του μονοπατιού και το αφήνουμε ελεύθερο.

• Αφήνουμε τους ήχους της φύσης να κυριαρχήσουν! Αποφεύγουμε δυνατές φωνές, κραυγές και θορύβους.

• Ελέγχουμε το κατοικίδιό μας. Δεν το αφήνουμε να ενοχλεί τους πεζοπόρους ή άλλα ζώα.

Το Leave No Trace λοιπόν είναι μια ευρέως αποδεκτή ηθική διατήρησης της άγριας ζωής. Ωστόσο, δε πρέπει να μένουμε μόνο σε αυτό, αλλά χρειάζεται να υιοθετήσουμε μία περισσότερο ολιστική προσέγγιση ως προς το σεβασμό στη φύση. Είναι καιρός να αρχίσουμε όλοι την αυτοκριτική μας και να αντιληφθούμε τις πραγματικές ανάγκες μας περιορίζοντας την τάση καταναλωτισμού, που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες και έχει δυστυχώς αμέτρητες επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Συνοψίζοντας, Leave No Trace για να ελαχιστοποιήσουμε τις επιπτώσεις μίας επίσκεψής μας στη φύση, αλλά ταυτόχρονα για κάθε συμπεριφορά και συνήθεια της καθημερινότητάς μας καλό είναι να σκεφτόμαστε και «έξω από το κουτί», ώστε να μη περιοριζόμαστε στις επιλογές που μας επιβάλλουν οι καταστάσεις, αλλά να αναζητούμε δημιουργικές προοπτικές για το περιβάλλον.