Κάθε δευτερόλεπτο πέφτουν περίπου 100 κεραυνοί παγκοσμίως! Ενώ κάθε μέρα εκδηλώνονται πάνω από 40.000 καταιγίδες, οι οποίες προκαλούν σχεδόν 10.000.000 κεραυνούς! Στοιχεία πραγματικά εντυπωσιακά, που εύκολα εξηγούν γιατί με το φαινόμενο του κεραυνού έχει ασχοληθεί η ανθρωπότητα από την αρχαιότητα ακόμη και μάλιστα, λόγω της αδυναμίας της να το κατανοήσει, του απέδωσε θεϊκή προέλευση!

Στη χώρα μας η μεγαλύτερη συχνότητα πτώσης κεραυνών παρατηρείται στις οροσειρές της Πίνδου και της Ροδόπης. Πάνω από την ξηρά η πλειονότητά τους εντοπίζεται μεταξύ Απριλίου και Ιουλίου, ενώ πάνω από τη θάλασσα κυρίως τους φθινοπωρινούς μήνες.

Ας δούμε όμως αρχικά τι είναι ο κεραυνός, για να τον ξεχωρίσουμε και από την αστραπή. Ως κεραυνός ορίζεται η ηλεκτρική εκκένωση (ή πιο απλά ένας γιγάντιος σπινθήρας), που παρατηρείται στην ατμόσφαιρα κατά τη διάρκεια κυρίως καταιγίδων.

Όταν η εκκένωση αυτή συμβαίνει μέσα σε ένα νέφος ή μεταξύ δύο νεφών, τότε ονομάζεται αστραπή. Ενώ όταν δημιουργείται μεταξύ ενός νέφους και του εδάφους ονομάζεται κεραυνός. Ευτυχώς, η πλειονότητα των ηλεκτρικών εκκενώσεων κατά τη διάρκεια μίας καταιγίδας ανήκουν στην πρώτη κατηγορία (αστραπές), ενώ περίπου το ένα πέμπτο μόλις αυτών είναι κεραυνοί.

Το μήκος ενός κεραυνού φθάνει έως αρκετά χιλιόμετρα, ενώ το πλάτος του σπινθήρα είναι μικρό και φτάνει μέχρι και μερικές δεκάδες εκατοστά. Η διάρκεια που κρατά ένας κεραυνός είναι μικρότερη από ένα δευτερόλεπτο, αλλά η θερμοκρασία που αναπτύσσεται είναι 10.000 βαθμοί Κελσίου!

Αφού τα καταλάβαμε αυτά, ας δούμε λίγο τώρα και τη βροντή, που θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα την εκτίμηση της απόστασης από εμάς. Ένας κεραυνός θερμαίνει ακραία τον αέρα, πράγμα το οποίο προκαλεί τη βίαιη διαστολή του σε σημείο που τελικά εκρήγνυται, δημιουργώντας έτσι ένα έντονο ωστικό κύμα, που ονομάζεται βροντή. Η βροντή εμφανίζεται μετά την εκδήλωση του κεραυνού, λόγω της μεγάλης διαφοράς μεταξύ της ταχύτητας διάδοσης του φωτός και του ήχου.

Εκτίμηση της Απόστασης

Όταν δημιουργείται η αστραπή, η λάμψη και ο ήχος παράγονται ταυτόχρονα. Επειδή όμως η ταχύτητα του φωτός είναι πολύ μεγαλύτερη από την ταχύτητα του ήχου, εμείς βλέπουμε πρώτα το φως και μετά ακούμε τον ήχο, αφού ο ήχος φτάνει καθυστερημένα στο σημείο που βρισκόμαστε.

Άρα εμείς τι κάνουμε για να υπολογίσουμε την απόσταση; Μόλις δούμε τη λάμψη, αρχίζουμε και μετράμε τα δευτερόλεπτα που θα μεσολαβήσουν, μέχρι να ακούσουμε τον ήχο της βροντής.

Η ταχύτητα του ήχου είναι γνωστή και ίση με 343 μέτρα ανά δευτερόλεπτο. Επομένως, εάν μεσολαβήσουν για παράδειγμα 5 δευτερόλεπτα μεταξύ λάμψης και βροντής, τότε η απόστασή μας από το σημείο εκδήλωσης είναι 5 επί 343, δηλαδή 1715 μέτρα (περίπου 1,5 – 2 χιλιόμετρα).

Κεραυνοί & Προστασία στη Φύση

Προφανώς και η πρόληψη στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η καλύτερη επιλογή. Δηλαδή εάν πάρουμε δελτίο που προβλέπει καταιγίδες (σωστό είναι να ελέγχουμε διαφορετικές πηγές για να έχουμε καλύτερη εικόνα πρόγνωσης), ας περιμένουμε την επόμενη φορά χωρίς να το ρισκάρουμε.

Εάν πάλι είμαστε ήδη έξω στη φύση σε μία πεζοπορία στο βουνό και ο καιρός δεν είναι όπως το περιμέναμε, πρέπει να είμαστε προσαρμοστικοί και έτοιμοι να αλλάξουμε το πρόγραμμά μας. Άρα, πρέπει πάντα να είμαστε σε εγρήγορση και να παρακολουθούμε τριγύρω για χαμηλά σύννεφα που πλησιάζουν προς το μέρος μας ή μεγαλώνουν γρήγορα. Και στην περίπτωση που δούμε τα φαινόμενα να ενισχύονται, πρέπει να αποφασίσουμε άμεσα την επιστροφή της ομάδας μας κινούμενοι σε χαμηλότερα υψόμετρα.

Σε περιπτώσεις όμως που έχουμε απομακρυνθεί πολύ και άρα θα είμαστε εκτεθειμένοι για περισσότερη ώρα στο φαινόμενο, τότε η κατάσταση γίνεται επικίνδυνη. Ωστόσο και πάλι υπάρχουν μικρά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε σε σύντομο χρόνο, τα οποία θα λειτουργήσουν βοηθητικά για να αποφύγουμε τα χειρότερα.

Σίγουρα η πιο ασφαλής λύση είναι να εντοπίσουμε κλειστό χώρο, όπως για παράδειγμα ένα καταφύγιο, για να προστατευθούμε. Ωστόσο, το πιθανότερο είναι να μην υπάρχει κάποιος κλειστός χώρος κοντά μας, οπότε πρέπει να δράσουμε αλλιώς και άμεσα. Τι κάνουμε λοιπόν όταν βρεθούμε εκτεθειμένοι και απροστάτευτοι, ενώ πέφτουν κεραυνοί;

1. Εάν είμαστε σε μεγάλο υψόμετρο, υποχωρούμε γρήγορα όσο πιο χαμηλά προλαβαίνουμε.
2. Αποφεύγουμε νερόλακκους και λιμνούλες.
3. Απομακρύνουμε από πάνω μας μεταλλικά αντικείμενα.
4. Δεν πηγαίνουμε κάτω από δέντρα, γιατί τα δέντρα λειτουργούν σαν κεραίες. Ωστόσο, εάν είναι απαραίτητο να καλυφθούμε κάτω από δέντρα, επιλέγουμε τα χαμηλότερα σε ύψος.
5. Αποφεύγουμε βραχοσκεπές και σχισίματα σε βράχους, γιατί έχουν την τάση να «τραβάνε» τους κεραυνούς.

Στο σημείο αυτό, θα πρέπει ακόμη να επισημάνουμε ότι ο κεραυνός δε χρειάζεται να έρθει σε άμεση επαφή με το σώμα μας, για να μας κάνει κακό. Όταν πέφτει στο έδαφος, απλώνει σε μια ακτίνα τουλάχιστον είκοσι μέτρων και το ωστικό κύμα των θερμών αερίων, που παράγονται είναι ικανό να μας προκαλέσει ασφυξία.

Τι μπορούμε όμως να κάνουμε, όταν τελικά το σώμα μας έχει στοχοποιηθεί από ένα κεραυνό;

Υπάρχουν ενδείξεις που πρέπει γρήγορα να αντιληφθούμε, γιατί μπορεί τελικά και να μας σώσουν. Χαρακτηριστικότερο είναι η αίσθηση του δέρματος που μυρμηγκιάζει ή ακόμη και τα μαλλιά ή οι τρίχες των χεριών που ανασηκώνονται. Σε αυτή την περίπτωση, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι ΑΜΕΣΑ να χαμηλώσουμε όσο πιο κοντά γίνεται στο έδαφος λυγίζοντας τα γόνατά μας, έπειτα να ανασηκώσουμε και να ενώσουμε μεταξύ τους τις φτέρνες μας (το πίσω μέρος των παπουτσιών μας), καθώς και να κλείσουμε τα αυτιά μας με τις παλάμες μας. Είναι η ιδανική στάση, που μπορεί να μας βγάλει τελικά από το στόχο του κεραυνού ή έστω να μετριάσει τις επιπτώσεις ενός χτυπήματος.

Τέλος, ας δούμε λίγο τι μπορούμε να κάνουμε, εάν κάποιος χτυπηθεί από κεραυνό. Βασικό είναι να θυμόμαστε ότι δεν είναι επικίνδυνο να αγγίξουμε κάποιον, που μόλις έχει χτυπηθεί από κεραυνό και άρα μπορούμε να προσφέρουμε βοήθεια. Εάν το άτομο δεν αναπνέει και εμείς είμαστε εκπαιδευμένοι, πρέπει άμεσα να το βοηθήσουμε με τεχνητή αναπνοή. Σε διαφορετική περίπτωση αναζητούμε καταφύγιο και καλούμε άμεσα σε βοήθεια.

Κλείνοντας την αναφορά μας στο φαινόμενο των κεραυνών, να επισημάνουμε και πάλι ότι η καλύτερη προστασία είναι η πρόληψη. Όταν οι καιρικές προγνώσεις αναφέρουν καταιγίδες, δε ρισκάρουμε και περιμένουμε με λαχτάρα την επόμενη φορά, που θα μας δοθεί η ευκαιρία για πεζοπορία στη φύση. 

Δες όλες τις προγραμματισμένες Green Oliver εκδρομές στη φύση.